Amaksofobia, czyli lęk przed prowadzeniem samochodu to rzadki rodzaj zaburzenia lękowego z grupy fobii specyficznych. Wbrew pozorom dotyczy nie tylko świeżo upieczonych kierowców i może przyjmować różne formy. Jak radzić sobie z prowadzeniem samochodu odczuwając lęk i jak rozpoznać jego fizyczne symptomy? Wyjaśniamy, jak pracować nad amaksofobią, by cieszyć się spokojną jazdą samochodem.
Lęk przed prowadzeniem samochodu
Obawa przed prowadzeniem samochodu tuż po zdaniu egzaminu na prawo jazdy to rzecz naturalna i nie nosi znamiona fobii. Zazwyczaj znika wraz z nabraniem umiejętności, przyzwyczajeniem się do roli kierowcy i poznaniem wielu nowych scenariuszy drogowych. Problemem jest dopiero paniczny lęk przed prowadzeniem samochodu, który uniemożliwia pełnoprawne korzystanie z auta.
Klasyczna amaksofobia to lęk przed prowadzeniem samochodu w ogóle, ale zaburzenie to może mieć inne oblicza. Osoby cierpiące na tego typu lęk mogą bać się określonych scenariuszy, np.:
- jazdy z dużą prędkością (np. autostradą),
- przejazdu przez ruchliwe skrzyżowania,
- krętych dróg,
- skręcania w lewo,
- jazdy w roli pasażera,
- parkowania równoległego,
- jazdy lewym pasem,
- wjazdu w ślepą uliczkę, z której trzeba będzie wycofać.
Co istotne, większość kierowców zdaje sobie sprawę z tego, że ich lęk jest irracjonalny, a przewidywany przez nich czarny scenariusz jest mało prawdopodobny. Mimo to nie są oni w stanie odgonić natrętnych myśli ani powstrzymać psychosomatycznych reakcji organizmu.
Przyczyny amaksofobii
Szacuje się, że na amaksofobię cierpi od 6 do nawet 10% społeczeństwa. Zazwyczaj dotyczy on kobiet po 40 roku życia, ale nie jest to regułą. Jakie są jednak przyczyny uporczywego lęku przed prowadzeniem samochodu? Zazwyczaj za pojawienie się amaksofobii odpowiada traumatyczne przeżycie, np.:
- uczestniczenie w wypadku samochodowym,
- bycie świadkiem wypadku samochodowego,
- utrata bliskiej osoby w wypadku drogowym,
- głośna, medialna sprawa dotycząca tragedii na drodze,
- oglądanie zdjęć i filmów z wypadków drogowych.
W wielu przypadkach lęk przed jazdą samochodem pojawia się także w wyniku innych czynników, np. jako konsekwencja nieleczonego lęku uogólnionego, który znajduje wyjaśnienie w nowej dziedzinie. Amaksofobia może pojawić się także po przeprowadzce do większego miasta z bardziej intensywnym ruchem ulicznym lub po długim okresie bez prowadzenia auta.
Czy to już amaksofobia? Fizyczne symptomy lęku
Warto wiedzieć, że skutkiem amaksofobii nie są wyłącznie objawy psychiczne, np. natrętne myśli lub silne emocje. Dolegliwość ta ma również fizyczne symptomy towarzyszące zaburzeniom lękowym, takie jak:
- przyspieszona akcja serca,
- płytki, szybki oddech,
- drżenie rąk,
- nadmierna potliwość,
- bóle brzucha,
- zawroty głowy,
- duszność,
- nudności,
- omdlenia.
Reakcje osoby w stanie lęku są pogorszone i mogą utrudnić np. obserwowanie drogi, prowadzenie auta czy wykonanie awaryjnego manewru. To poważny problem, bowiem człowiek w lęku może doznać w stresującej sytuacji silnego ataku paniki. Kierujący myśli wówczas, że umiera lub że doznał poważnej choroby, np. ataku serca lub udaru. Ataki paniki ustępują samoistnie po ok. 2-10 minutach.
Jak wygrać ze strachem? Sposoby radzenia sobie z amaksofobią
Pocieszające jest natomiast to, że lęk można pokonać. Amaksofobia nie różni się zbyt mocno od innych zaburzeń lękowych, więc metody postępowania również są podobne. Stopniowe odwrażliwianie na bodziec wywołujący lęk jest możliwe poprzez metodę ekspozycyjną, czyli przez kontakt z nim. Czasem wystarczy już kilka jazd doszkalających w obecności instruktora, by poradzić sobie z niepewnością i uporczywymi myślami. Aby jednak wyeliminować głębiej zakorzeniony lęk należy skonsultować się z psychologiem lub psychoterapeutą.
Dużą skuteczność ma terapia poznawczo-behawioralna, która skupia się na zmianie postrzegania danej sytuacji przez pacjenta i dobrze radzi sobie z wygaszaniem lęków napadowych, fobii, nerwic czy stresu pourazowego. Badacze z University of Manchester zalecają także wykorzystanie metody wirtualnej Virutal Reality Exposure Treatment, która polega na wyświetlaniu pacjentowi scenariuszy drogowych za pomocą gogli VR.
Skuteczna terapia wygaszająca lęk przed prowadzeniem samochodu może w wyraźny sposób poprawić komfort życia pacjenta, umożliwiając mu zawożenie dzieci do szkoły, dojeżdżanie do pracy samochodem lub też wybieranie stanowisk, które wymagają korzystania z auta. Kluczowa jest świadomość, że paniczne myśli związane z jazdą samochodem nie muszą towarzyszyć cały czas i da się nad nimi pracować.
